... و طرحی نو دراندازیم

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مرکز کرمان ، مزرعه اش چندان بزرگ نیست ، حدود یک هکتار . 
اما درختان مزرعه کشاورز گزارش ما تا زانو در آب فرو رفته ، آنچنان که گویی قرار است اب قحطی شود!.
می پرسم همیشه این نوع آبیاری کیلویی را برای نخلستان انجام می دهد؟
پُکی به سیگارش میزند و در حالی که به بیل خودش تکیه داده می گوید: بله ، این شیوه پدران ما نیز بوده است.
روشی که باید اصلاح شود
بخش کشاورزی بیشترین آب را نه تنها در استان کرمان بلکه درکشور به خود اختصاص داده ، آن طور که کارشناسان می گویند چیزی حدود ۸۰ درصد.
اما آن چیزی که موجب نگرانی شده میزان هدر رفت آب در آبیاری سنتی یا سطحی است .
تکلوزاده استاد دانشگاه باهنر کرمان در پژوهشی که به مدت ۱۰ سال انجام داده میگوید: متوسط راندمان آبیاری سنتی در کشور حدود ۴۰ درصد است ، روشی که ۸۰ درصد کشاورزان کشور از آن استفاده می کنند.
او می گوید: طبق تحقیقات ما، وجود انبوه خرده مالکی ،شوری خاک و آب ، سخت گذر بودن برخی مکان ها و از همه مهمتر تغییر نکردن عادت و فکر مردم از موانع مهم اصلاح روش آبیاری موجود است.
دو برداشت از یک علم
از شهر کرمان که خارج میشویم مزارع بزرگ پسته خیلی زود رخ می نمایند.
از عمق باغهای پسته صدای "وز وز" موتور های آب به خوبی به گوش میرسد ؛ برای استحصال آبی که از شوری گذشته و به تلخی رسیده و بر سطح زمین جاری شده است .
در مکانی که ایستاده ام ، در دو باغ چند هکتاری مجاورهم ، دو شیوه متفاوت آبیاری استفاده میشود، اولی از آبیاری سنتی یا همان غرقابی و درختان باغ دوم به روش قطره ای آبیاری میشوند و فردی هم به چشم نمی خورد که طبق روال مراقب ِآبیاری باشد.
و جالب اینجاست که از لحاظ سرسبزی و میزان ثمردهی هم با هم تفاوتی ندارند .
اقای مظفر که به عنوان کارشناس آب و خاک ما را همراهی می‌کند می‌گوید : در باغ دوم راندمان آب تا ۸۵ درصد صرفه‌جویی دارد، میزان تبخیر بسیار اندک و علف های هرزه کمتری دارد.
اما در باغ اول از صددرصد آبی که از دل زمین خارج می شود، ۵۰ درصد تلفات آب دارد و نیمی از آن به درخت میرسد.
ابته با گفته های وی متوجه شدم که در واقع ،۲۰ درصد دیگر آب هم در کانال‌های آب و قطعات مستهلک هدر میرود و در نهایتاً ۳۰ درصد به درخت می رسد .

آقای مظفر تاکید می کند : انواع آبیاری سنتی مثل : نواری، شیاری ،و یا کرت بندی که به علت پایین بودن هزینه مورد اقبال کشاورزان است حدود ۵۰ درصد آب هدر می رود.
الگویی برای کشور
شهرستان رودبار در جنوب استان کرمان چندان بزرگ نیست ، اما الگوی بزرگی برای آبیاری قطره ای است.
درآنجا برغم همه محرومیت ها تا کنون ۲۰ هزار هکتار از مزارع کشاورزی به آبیاری قطره ای مجهز شده است .
کشاورزان بسیاری به سمت این نوع آبیاری رفته‌اند و باغات گندم، کنجد ،کلزا ،چغندر، ذرت و چندین محصول دیگر خود را به این نوع آبیاری تجهیز کرده اند و بقول سعیدی مدیر جهاد کشاورزی ، سه سال اخیربه اندازه شش استان کشور در این شهرستان کوچک ابیاری نوین اجرا شده است .
اقای دورانی کشاورزی کنجدکار اینجا می‌گوید: در این مزرعه بزرگ قبل از اینکه آبیاری قطره ای اجرا شود نیاز به ۱۲ روز گردش اب بود اما اکنون به سه روز رسیده است .
یا آقای مهاجری کشاورزی که کارش کشت نِشا برای کشاورزان است می گوید: برای ۵۰ هکتار زمین نشا کشت کرده که فقط روزی هزار لیتر آب مصرف می‌شود در صورتی که برای همین مقدار در آبیاری سنتی 50 هزار لیتر باید اب مصرف می‌کرد که گران تمام می شد.
او می‌گوید تنها مشکلی که تقریباً همه کشاورزان با آن روبروهستند مشکل گرفتگی برخی لوله ها و مسدود شدن آن هاست که به مرور زمان این اتفاق روی می‌دهد و این به علت ریشه های درخت و نمک موجود در آب است .
اما این مشکل هم یک ماه گذشته توسط پژوهشگران کرمانی برطرف شده است .
کپسول آب
یک شرکت دانش بنیان در کرمان نوعی "کپسول آب" ساخت که هم مصرف آب را کاهش می‌دهد و هم کشاورزان ، دیگر دغدغه مسدود شدن لوله ها را نخواهند داشت .
امان الله جوانشاه مدیر این شرکت می‌گوید : این کپسول ۳۰ سانتی داخل خاک کار گذاشته می شود ، آب خیلی سریع به ریشه

می رسد ، مسدود نمی شود و ریشه ها هم نمی‌توانند آن را مسدود کنند ، زیرا از انعطاف و ساختار خاصی بهره می‌برد و به علت نوع موادی که به کار گرفته شده شوری آب هم در آن تاثیری ندارد.
آقای حیدری نژاد از دیگر محققان این شرکت دانش بنیان می گوید: چون کپسول در عمق بیشتری کار میشود تبخیر آب به صفر می رسد ؛ و مشکل در رویش علف های هرز در حوالی لوله های ابیاری برطرف میشود ؛ ضمن اینکه
با شوری آب به میزان هجده هزارهم سازگار است.
او تاکید می کند : دانش این طرح کاملاً بومی است و به مرحله تجاری سازی رسیده است ؛ اکنون در استان‌های کردستان ،فارس ،تهران و کرمان مورد استفاده قرارمی گیرد و ماه گذشته بیش از ۱۰۰ هزار بسته به ارمنستان نیز صادر کرده‌ایم.

حرکت به سمت آبیاری هوشمند
استقبال و اجرای آبیاری های نوین با روش هایی چون کم فشار، قطره ای ، زیرسطحی ، تِیپ و تَشتکی موجب صرفه جویی بسیاری

در بخش آب کشاورزی شده است.
کارشناسان می گویند : میزان بهره‌ وری در آبیاری قطره‌ای تا ۹۵ درصد ، آبیاری بارانی ۷۰ درصد و در سامانه آبیاری کم فشار تا ۷۵ درصد راندمان آب را افزایش می‌ دهد .
کهنوجی مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی استان کرمان می گوید :استان کرمان اکنون رتبه دوم در اجرای روشهای آبیاری نوین در کشور را دارد و در حال حاضر از3۸۰ هزار هکتاری که قابلیت اجرای آبیاری نوین راه دارد ۱۷۵ هزار هکتار آن به آبیاری هوشمند تجهیز شده است .
سعیدی مدیرکل جهاد کشاورزی استان هم می‌گوید: پارسال حدود ۱۱۵ میلیارد تومان تسهیلات برای اجرای آبیاری های نوین اختصاص داده شده که ۸۶ میلیارد تومان آن را دولت به صورت بلاعوض پرداخت کرده است و در این شرایط سخت اقتصادی هیچ محدودیت اعتباری برای این کار نداریم.
حالا اگر چه هنوز بخش زیادی از کشاورزان کشوراز آبیاری سنتی استفاده می‌کنند ، اما کمبود شدید آب در مناطق مختلف ، تسهیلات مناسب و ارزان قیمت دولت برای آبیاری های نوین و همکاری و پای کار بودن محققان کشور در این زمینه ایجاب می‌کند تا کشاورزان رغبت بیشتری برای استفاده از روش‌های جدید آبیاری داشته باشند و البته در نگاه سنتی و اشتباه خود باید تغییر نگرشی ایجاد کنند.