چرا با تغییر سال پایه آمار‌های رشد اقتصادی تغییر کرده؟

به گزارش خبرنگار اقتصاد کلان خبرگزاری صدا و سیما، مشکل مربوط به حواشی گذشته نیست بلکه یک محاسبه متفاوت هر چند وقت یک بار، آمار‌های بیان شده از طرف اقتصاددان ها، مسئولان سابق و اسبق و حتی مسئولان فعلی را دچار نتاقض می‌کند.

تناقض‌هایی که بعضا منجر شده تا در رسانه‌ها تیتر‌هایی نظیر " آمار‌های دروغین، آمار‌های ساختگی و ... " چنین کلماتی داغ شود و همین موضوع جامعه و نگرش عمومی را دچار سردرگمی کند که کدام یک راست می‌گویند.

مثلا دو مسئول شروع به بیان آمار تورم، رشد اقتصادی و نرخ‌های بیکاری در یک بازه زمانی می‌کنند ولی آمار‌های آن‌ها متفاوت است و همین سرآغاز طرح سوالاتی می‌شود که چرا یکی بیشتر و دیگری کمتر است.

دلایل مختلفی از جمله تفاوت روش محاسبه، تفاوت در مرجع رسمی آمار‌ها و یا تفاوت در سال پایه محاسبات از جمله این تفاوت هاست. اما مهم‌ترین آن‌ها تفاوت سال پایه در آمار‌های دو نهاد بانک مرکزی و مرکز آمار است. برای این بهتر معنی سال پایه در محاسبات اقتصادی و آماری را بدانیم سراغ مرکز آمار رفتیم.

سال پایه چیست؟

آقای فرشاد روشن، مدیر کل دفتر حساب‌های اقتصادی مرکز آمار در گفت‌و‌گو اختصاصی با خبرگزاری صدا و سیما، در پاسخ به سوال ما می‌گوید: ما برای محاسبات دو نوع روش قیمت گذاری داریم. ابتدا کالا‌ها و خدمات که در طول یک سال تولید می‌شود را با قیمت روز اندازه گیری می‌کنیم. آن چه که برای اقتصاددان‌ها مهم است اینجاست که بتوانند تشخیص دهند که در دو سال تولیدات کشور چه تغییراتی را مشمول شده است.

او ادامه داد: سال پایه یعنی ما یک سال را به صورت ثابت در نظر می گیریم و در آن سال مثلا تولیدات کل شیر را ثبت می‌کنیم و از آن سال به بعد سال‌ها را با همان سال ثابت، مقایسه می‌کنیم. یعنی اگر سال ۱۳۹۵ میزان تولیدات شیر ۸۰ واحد بوده و سال بعد این عدد ۱۰۰ واحد شده باشد ما متوجه افزایش تولیدات خواهیم شد و یا برعکس آن.

این مقام مسئول گفت: یعنی ما قیمت را ثابت تلقی می‌کنیم فقط نوسانات مقدار تولید یعنی حجم تولیدی را محاسبه می‌کنیم که چقدر تغییر کرده است. ما در شهریور سال ۱۴۰۳ سال پایه محاسباتی خود را به ۱۴۰۰ تغییر دادیم.

تفاوت آماری رشد در دو دولت دوازدهم و سیزدهم

در یکی از گفت‌و‌گو‌های اخیر عدد‌هایی با سال پایه مختلفی بیان شد که هر کدام به نوبه خود صحیحی بودند، اما سال پایه آن‌ها متفاوت بوده و همین امر منجر به بروز تناقض در بیان آن‌ها شده بود. به طور مثال در سه سال پایانی دولت دوازدهم رشد اقتصادی با نفت با سال پایه ۱۳۹۰ معادل منفی ۶ درصد بوده ولی همین دوره زمانی با سال پایه ۱۴۰۰ معدل منفی ۱۰.۲ درصد گزارش شده است. دلیل تفاوت این دو عدد، تغییر سال پایه است.

حالا نگاه به سه سال پایانی یا کل فعالیت دولت سیزدهم هم با سال پایه‌های متفاوت هم به همین شکل است. دولت سیزدهم در سه سال پایانی خود با سال پایه ۱۳۹۰ رشد اقتصادی همراه با نفت خود را ۱۷.۳ درصد به ثبت رسانده در حالی که این عدد با سال پایه ۱۴۰۰ به ۱۲.۳ درصد نمایش داده می‌شود و این تغییر سال پایه منجر به کاهش عدد نمایش شده در رشد اقتصادی است.

پس آن طور که در جداول می بینیم نرخ رشد اقتصادی و بیان آن ابتدای امر به سال پایه اندازی گیری آن بستگی دارد. تفاوت در سال پایه منجر شده تا رشد اقتصادی در سال‌های مختلف با رقم‌ها متفاوتی بیان شود.

گزارش از خبرنگار اقتصاد کلان خبرگزاری صدا و سیما - نرگس معززی